Column: Woorden die je raken
‘Waarom schieten koude ogen vuur dat branden blijft als alle muren en wij hier weg zijn.’ Deze zin uit het refrein van het nummer ‘Liedje voor Beslan’ en gezongen door een aantal gerenommeerde zangers en zangeressen, repeteert zich steeds in mijn hoofd wanneer ik de beelden uit Oekraïne zie die wij dagelijks te verwerken krijgen.
Dat verwerken is een hele opgave.
Want de beelden zijn weerzinwekkend en het sterkt alleen maar mijn mening, hoe goed wij het hebben in dit land. Via radio, televisie en internet worden we onvrijwillig getuige van een massa slachting, veroorzaakt door een échte dictator.
Een laffe gek die alle vrijheden van de mens met voeten treedt!
‘Waarom schieten koude ogen vuur.’ Je leest deze vraag bij de Oekraïense bevolking in de ogen. Ze snappen het niet en het valt ook niet te snappen. Het intense verdriet voedt de haat, enorme haat waarvan niemand weet wat de gevolgen kunnen zijn. De hoeveelheid traumatische ervaringen stapelen zich op in de hoofden van jong en oud en de rest van de wereld kan alleen maar toekijken, hoofdschuddend.
Onze handen gebonden.
Toch zie je overal in ons land mensen opstaan die op alle mogelijke manieren proberen te helpen. Door van alles in te zamelen of door gevluchte Oekraïners in huis te nemen. En dat laatste is nogal wat want het is echt niet niks om een deel van je eigen leven ineens te moeten delen met mensen die een andere taal spreken en andere gewoonten hebben. Ik zou dat niet kunnen. Maar des te meer respect heb ik voor al die hulpverleners en het laat maar weer zien:
De meeste mensen deugen!
Het enige wat ik kan doen is geld storten. Oh ja, en we hebben onze airmiles weggegeven terwijl ik eigenlijk niet eens wist dat ik ze had. Maar het is een makkelijker manier dan mensen in huis nemen, vooral omdat je totaal geen idee hebt hoelang deze ellende nog zal voortduren. Mijn empathisch vermogen is wel degelijk aanwezig, ik voel hun pijn en ik merk dat ik het mij heel erg aantrek. Dat vermogen om je in anderen in te leven is deels door mijn opvoeding ontstaan maar ook deels door boeken die ik gelezen heb, als kind en later als volwassene. Daarom zijn en blijven boeken nog steeds heel belangrijk. Het vormt je. Het opent je ogen en je creëert er eigen inzichten mee. Als kind ‘lees’ je met veel plaatjes en tekeningen en bedenk je je eigen teksten. Daarmee trigger je de geest. Later worden het louter letters die in een bepaalde volgorde gezet worden en wederom wordt er een beroep op je voorstellingsvermogen gedaan.
Geheel naar eigen interpretatie en geïnspireerd door de woorden van de schrijver.
Tegenwoordig zijn er nog steeds boeken. Over allerlei onderwerpen. Alleen heeft het lezen een flinke knauw gekregen omdat alles steeds meer gevisualiseerd geworden is. De beelden hoef je niet meer zelf te bedenken maar die worden bedacht door de makers. Of gefilmd door getuigen. Hoe vaak zie je niet mensen met een telefoon voor- of boven hun hoofd taferelen filmen, van vechtpartijen tot (zware) ongelukken op de weg. Ongegeneerd, schijt aan wat die gebeurtenissen allemaal voor de slachtoffers teweeg hebben gebracht en puur uit sensatiezucht.
En dan kwijlend en hijgerig delen.
Of we filmen leuke dingen, zoals een concert of een mooi vakantietafereel. Dat is ook leuk alleen vergeet je dan één belangrijk ding: namelijk zelf te kijken en te genieten. En dat is jammer want er wordt juist allerlei vermaak bedacht en uitgevoerd om van te genieten. Maar het moet ook allemaal sneller en het liefst zo kort mogelijk. Zoals het beroemde fragmentje van Omroep Maxim laat zien: “Dit is een heel mooi mandje gemaakt door de firma Tichelaar. Het werd gebruikt op tafel als versiering en fruitmandje.” Nee, het moet korter, krachtiger. In hapklare brokken en het liefst ook nog thuisbezorgd!
“Mand!”
Boeken daarentegen vertragen, houden je langer in spanning of beroering. Met korte of lange zinnen worden karakters van de hoofdpersonen uitgelegd zodat je ze leert kennen. Je kruipt als het ware onder hun huid. Dan lees je over iemand die gevangen zit door de bezetter en kruipt de angst en de onmacht zo uit het boek je geest in. Het moment dat het boek je te pakken heeft waardoor je niet meer stoppen kan. In de ban van het boek.
Modern gezegd: bingereading.
Dat woord ‘binge’ is het Engelse woord voor braspartij, dat je overmatig consumeert. De streamingdiensten hebben dat woord weer gepikt om series aan te prijzen ‘die je in één keer uit wilt kijken’, alle 8 of soms wel 10 afleveringen. Bingewatchen noemen ze dat. Er zijn inmiddels ook Nederlandse woorden voor, comakijken of de iets mildere variant, marathonkijken.
Ja, ze weten het allemaal mooi te brengen.
Er wordt nu anders gelezen. De concentratie gaat bij sommigen al verloren naar een zin of drie zeg ik wel eens gekscherend, naar aanleiding wanneer iemand zegt dat mijn stukjes tekst te lang zijn. Tja, dat kan. Maar hoe zeg je dat dan over een boek met een gemiddelde van tweehonderdvijftig bladzijden? Voor lezen moet je wel wat meer moeite doen. Het is meer dan de afstandsbediening pakken en vanonder je kleedje op de bank series kijken. Maar het allergrootste voordeel van lezen is dat je voorstellingsvermogen getriggerd wordt om wat je leest te visualiseren en te begrijpen. Eigenlijk ben je als lezer je eigen regisseur. Het is meer dan ‘ik hou van jou en blijf je trouw’. Het is, ik citeer nu de mooiste liefdevolle zin van Nederland, geschreven door Arthur Japin: ‘Dit is het enige wat telt, lieverd, dat iemand meer in je ziet dan je wist dat er te zien was.’
De kracht van woorden, prachtig!
Net als al die krachtige zinnen van het Liedje voor Beslan, geschreven door Marjolein van der Klauw:
‘Het donker gevaar kende ik heus wel, ’t was daar in de verte, in ogen en woorden op beeld,
maar nooit hier, in de armen van mamma, nooit hier.’
